Route 29

‘In de Tukkers, hun aard, gewoontes en gebruiken, komt de hele wereld samen.’ (Henk Boll)

Intracultureel autodidact Drs Mr Ing Henk Boll s.s.t.t. heeft tien jaar geleden een wereldreis gemaakt om Twentse Trekken op Bijzondere Plekken te ontdekken. Inmiddels heeft hij diverse plaatsen waar Twentenaren hun sporen hebben achtergelaten opnieuw bezocht. In TukkerTrek doet hij wekelijks verslag van zijn bevindingen.

TIP: TukkerTrek schrans-lezen? Klik hier en bestel de bundel in de webwinkel!

Route 29: Mantua - VADUZ - Loreley | Vaduz, jodelen en de midwinterhoorn

Het Vorstendom Liechtenstein is, met zijn 160 vierkante kilometer, de kleinste zelfstandige staat op mijn rondreis. Hoewel een ski- en belastingparadijs, is dat niet de aanleiding voor mijn bezoek.

 Het is hoogzomer en het peil van de Rijn vertoont gelijkenissen met mijn mogelijkheden hier fiscale voordelen te realiseren. Liechtenstein ligt ingeklemd tussen Zwitserland en Oostenrijk en is een echt Alpenland. Vaduz, de hoofdstad, is eigenlijk een groot dorp. De plaats heeft een kathedraal, enkele musea en een voetbalstadion.

 De regerende vorst van het huis - om vooral geen twijfel te laten ontstaan over waar hij de baas van is - Von und zu Liechtenstein, woont in een kasteel op een berg, van waaruit hij kan neerkijken op praktisch alle ca 39.850 onderdanen die zijn Schengenland in het Rijndal telt.

 Ik ben altijd al geïntrigeerd geweest door bergen en stel me wel eens voor hoe het leven daar was, voordat de skiërs en snowboarders een kaalslag op de hellingen veroorzaakten en verantwoordelijk waren voor de aanleg van ontelbare gondels, stoel- en sleepliften met de lelijkheid van windmolens. Ik geef het Alpenvolk geen ongelijk, hoor. Zonder inkomsten van toeristen zijn bergstaten tot armoede gedoemd.

 Houthakkers die de bossen onderhouden en boeren die van voorjaar tot herfst hun beesten de alm op moeten jagen voor wat vreten, komen nooit tot rijkdom. Jaarlijks van Kerstmis tot Pasen massa’s skiërs tegen brutaal hoge prijzen naar boven brengen en leren hoe ze veilig weer bij de skihutten in het dal kunnen komen, is financieel veel interessanter. Belangrijk daarbij is, dat de lokale tradities in ere worden gehouden en uitgedragen! Dat maakt het plaatje voor de bezoeker compleet.

 In Twente doen we dat ook: onze streek, ons land en landschap extra aanprijzen met streekmarkten, boerenbruiloften, folkloristische dansgroepen en, mits zuiver geblazen, de prachtige gedragen tonen van de midwinterhoorn. Vanaf de eerste zondag in de Advent tot Driekoningen (6 januari) is de ‘olde roop’ (de oude roep) te horen, vaak tegen de schemering.

 De midwinterhoorn lijkt door zijn licht gebogen vorm wel wat op de alpenhoorn. De hoorn is van berken-, elzen- of wilgenhout gemaakt en het mondstuk meestal van hout van de vlier. Er kan een eenvoudige melodie op geblazen worden. Hoewel het instrument van hout is gemaakt, valt het onder de koperblaasinstrumenten. Omdat de klanken gevormd worden door lipspanning, kunnen alleen natuurtonen worden voortgebracht. Door de hoorn boven een put te blazen, wordt het volume versterkt en de draagwijdte vergroot. Tussen de eenzame boerenerven op het platteland werd, naar verluidt, de midwinterhoorn ooit als middel gebruikt om contact te onderhouden.

 Verwantschap met de hoorns die werden gebruikt in Germaanse tijden tijdens de midwinter zonnewende, de zogenaamde joelfeesten, wordt betwist. Maar toch: de verbinding tussen mensen is er vooral een in de tijd.

 Hier in Liechtenstein, maar ook in de omringende landen, werd in vroeger dagen op een vergelijkbare wijze met elkaar gecommuniceerd. Hoewel nu ook opgenomen in de folklore, had het jodelen al sinds prehistorische tijden een rol in de overbrugging van afstanden in bergachtige gebieden: men jodelde van bergwei naar bergwei en kon zo boodschappen snel overbrengen.

 Jodelen bestaat uit een reeks betekenisloze klanken met afwisseling van kopstem en borststem. Dat is met de midwinterhoorn niet anders: de individuele tonen hebben geen waarde, maar hun samenstel maakt de inhoud, vormt de betekenis.

 Vrolijk jodelen maakt uitbundig en de plechtige ‘olde roop’ van de midwinterhoorn stemt tot inkeer. De liederlijkheid van hoogland en laagland in optima forma!

Volgende keer route 30: Vaduz - LORELEY - Königswinter | De verleidingen van Loreley en Lutterzand

* * *

NB: Henk Boll is een alter ego van auteur Robert Beernink | copyright: Robert Beernink/RBmedia